1. Co to jest mikroskop?
Mikroskop (gr. mikros – „mały” skopeo – „patrzę, obserwuję”) jest przyrządem optycznym pozwalającym na obserwację obiektów o niewielkich rozmiarach, najczęściej niewidocznych gołym okiem.
2. Czy osoba nosząca okulary może komfortowo prowadzić obserwacje przez mikroskop?
Każdy mikroskop jest wyposażony w okulary dioptryjne. Dzięki temu można dopasować okulary mikroskopu do wady wzroku każdego oka obserwatora. Jeżeli mikroskop posiada głowicę binokularową z jednym okularem dioptryjnym wtedy postępujemy w następujący sposób:
– ustawiamy ostry obraz patrząc przez okular bez regulacji dioptryjnej
– patrząc przez okular dioptryjny mikroskopu ustawiamy ostry obraz kręcąc pierścieniem dioptryjnym okularu.
Natomiast w sytuacji, gdy kilka osób korzysta z tego samego mikroskopu, możemy prowadzić obserwację nie zdejmując okularów korekcyjnych. Aby ułatwić obserwację należy zdjąć muszle oczne (jeśli mikroskop je posiada).
3. Co to jest preparat mikroskopowy? Czy można go samemu przygotować?
Biologiczny preparat mikroskopowy to mały organizm lub jego część umieszczona w odpowiednim środowisku (np. w kropli wody) między szkiełkiem przedmiotowym i nakrywkowym.
Firma Delta Optical oferuje gotowe barwione preparaty zawierające tkanki roślinne i zwierzęce.
Preparaty mikroskopowe można również przygotowywać samemu. W tym celu należy zaopatrzyć się w szkiełka podstawkowe i nakrywkowe, pomiędzy którymi w kropli wody (pomocna będzie pipeta) umieszcza się obserwowany obiekt np. komórki roślinne, grzyby, pierwotniaki itp. Możemy również wyhodować pantofelka lub oglądać liść cebuli. Najczęściej wykonujemy cienkie skrawki komórek roślinnych przy pomocy żyletki, skalpela lub specjalnych mikrotomów. Aby uzyskać jak najcieńsze skrawki preparatu czynności te bardzo często wykonuje się pod mikroskopem stereoskopowym. Do tego celu najlepiej nadaje się mikroskop stereoskopowy Delta Optical XTLIV, który ma głowicę stereoskopową na długim wysuwanym ramieniu a także posiada możliwość płynnej zmiany powiększenia. http://www.uwm.edu.pl/wnz/v3/fck_files/file/mikrobiologia/MZ-TZrokII-cw2.pdf
4. Jak dbać o mikroskop?
Jeśli chcesz, aby Twój mikroskop długo i bezawaryjnie Ci służył przede wszystkim chroń go przed kurzem, zabrudzeniami i nadmierną wilgocią. Zawsze po zakończeniu obserwacji schowaj go do futerału lub załóż pokrowiec.
Jakość otrzymywanego obrazu mikroskopowego zależy również od czystości elementów optycznych mikroskopu. Dlatego okresowo należy sprawdzać czystość takich zewnętrznych elementów jak optyka oświetlacza, kondensora, obiektywy i okulary.
Jeżeli na obrazie mikroskopowym widzimy zbędne plamy możemy próbować określić umiejscowienie brudu poprzez obracanie elementów np. obiektywu, okularu lub przesunąć preparat. Czasami złej jakości są szkiełka nakrywkowe lub przedmiotowe. Jeżeli nadal widzimy plamy prosimy spróbować kilka razy mrugnąć powieką. Jeżeli plamy się przesuną lub znikną może to wynikać z zabrudzenia oka obserwatora.. Należy wtedy po prostu przemyć oko.
Zanieczyszczenia na elementach optycznych, takie jak odciski palców i olej, możesz delikatnie wytrzeć miękką szmatką lub papierową chusteczką lekko nasączoną alkoholem izopropylowym lub czystym spirytusem (spirytus rektyfikowany) lub ksylenem (zwróć uwagę na to, iż alkohol izopropylowy, spirytus i ksylen są łatwopalne, więc nie używaj ich w pobliżu płomienia a najlepiej w pomieszczeniu z dobra wentylacją). Do czyszczenia optyki można użyć też waty nakręconej na patyczek. Lekko zwilżamy watkę spirytusem i następnie rozpoczynamy czyszczenie od środka elementu optycznego, delikatnie naciskając ruchami okrężnymi od środka do brzegu elementu optycznego. Jakość oczyszczonej powierzchni oceniamy patrząc na nią ukośnie pod lampą halogenową.
Pyłki lub kurz z elementów optycznych możemy zdmuchnąć przy pomocy gruszki lub usunąć delikatnie przy pomocy miękkiego pędzelka (np. z włosia bobrowego).
Uwaga: W ofercie firmy Delta Optical znajdują się również zestawy do czyszczenia optyki.
Nie używaj rozpuszczalników organicznych do wytarcia elementów innych niż szklanych. Jeżeli musisz je wyczyścić użyj delikatnych środków czyszczących.
5. Głowica binokularowa typu Siedentopfa
Głowica binokularowa, w której odległość między osiami okularów (dopasowanie rozstawu okularów do rozstawu źrenic obserwatora) ustawia się poprzez kątowe rozchylenie okularów tak jak robi się to w lornetkach.
6. Jakie są rodzaje mikroskopów?
W zależności od zastosowania wyróżniamy dwa najpopularniejsze typy mikroskopów: biologiczne i stereoskopowe. Podstawową różnicą jest konstrukcja mikroskopu oraz zakres stosowanych powiększeń.
W przypadku mikroskopów biologicznych obserwacje najczęściej są prowadzone w świetle przechodzącym. Preparat umieszczany jest na szkiełku przedmiotowym i przykryty szkiełkiem nakrywkowym.
Obraz preparatu jest płaski.
Zastosowanie: biologia, medycyna, zoologia, mineralogia (np. polaryskopy czyli mikroskopy polaryzacyjne), przemysł metalowy (do obserwacji zgładów są stosowane specjalne mikroskopy metalograficzne – odbiciowe).
Najczęściej stosowane powiększenia – 40x-1600x.
W przypadku mikroskopów stereoskopowych obserwacje są głównie prowadzone w świetle odbitym (oświetlenie obiektu z góry) przy użyciu względnie małych powiększeń (od kilku do stu kilkudziesięciu razy, w zależności od modelu). Obraz obiektu widzimy stereoskopowo (trójwymiarowo) – potrafimy określić głębię (każde z oczu widzi obiekt pod innym kątem).
Zastosowanie: mikroelektronika, przemysł precyzyjny, botanika, zoologia, archeologia, paleontologia, preparatyka mikroskopowa, geologia i wiele innych
7. Jaki mikroskop wybrać?
Najpierw należy sobie odpowiedzieć do czego ma mi służyć mikroskop. Jakie preparaty chcę oglądać, jaka jest ich wielkość.
Wtedy wybieram pomiędzy mikroskopem biologicznym i stereoskopowym.
Jakie metody oglądania chcę stosować – jasne pole (najczęściej), ciemne pole, kontrast fazowy, polaryzacja, fluorescencja. Jeżeli teraz będę stosować jasne pole a w przyszłości również inne techniki, wtedy należy kupić mikroskop, który ma możliwość rozbudowy o moduły, które umożliwią mi ich zastosowanie. W tym przypadku należy również sprawdzić czy jest możliwość dokupienia obiektywów o lepszej korekcji aberracji. Im lepsza korekcja tym obiektyw droższy. Jeżeli chcę prowadzić dokumentację oraz pomiary preparatów wtedy należy wybrać właściwą kamerę i odpowiedni program.
8. Jaki mikroskop wybrać dla dziecka?
Oczywiście zależy od tego czy dziecko wie na czym polega praca na mikroskopie ( i nie ma tu znaczenia wiek dziecka!) i czego może oczekiwać. Im młodsze dziecko tym więcej czasu rodzic powinien poświęcić czasu na wspólne przygotowanie próbek, oglądanie próbek, rysowanie czy zapisywanie obrazów fotograficznych na komputerze. Mikroskop jest wspaniałym urządzeniem optycznym, które pozwala na rozwój intelektualny dziecka, rozwija spostrzegawczość, pamięć, umiejętność logicznego myślenia, umiejętność wypowiadania się i opisywania oglądanych preparatów. Dziecko starsze może wyszukiwać w internecie informacji na temat tego co widzi w mikroskopie i konsultować na specjalistycznych forach internetowych oraz umieszczać tam zdjęcia preparatów.
Również w sieci można wyszukiwać opisów przygotowania próbek.
Mikroskop biologiczny pozwala na obserwację niektórych bakterii, komórek roślinnych, organizmów żyjących w wodzie i wiele innych obiektów.
Mikroskop stereoskopowy pozwala z kolei na obserwację trójwymiarową obiektów takich jak owady, rośliny, okazy mineralogiczne. Przy pomocy kamery mikroskopowej można rejestrować na komputerze filmy dokumentalne pokazujące życie małych owadów np. mrówek.
Jeżeli dziecko korzysta już z komputera a nie jesteśmy pewni czy mikroskop nie jest chwilowym zainteresowaniem to proponujemy zastanowić się nad kupnem niewielkiego mikroskopu cyfrowego USB, który podłączamy do komputera stacjonarnego lub laptopa. Uzyskiwane powiększenia optyczne 20x i 200x oraz jakość kamery o rozdzielczości 1,3Mpikseli i możliwość rejestracji dokumentacji fotograficznej i filmowej na komputerze daje bardzo dużo zadowolenia i możliwości poznawania wspaniałego mikroświata. Wystarczy przynieść ze spaceru do domu kawałek mchu czy gałązki aby spędzić z tym mikroskopem kilka godzin. Zapraszamy do obejrzenia zdjęć zamieszczonych na naszej stronie i uzyskanych przy pomocy tego mikroskopu. Przy pomocy tego mikroskopu jak i stereoskopowego możemy uzyskać zdjęcia anaglifowe do obserwacji przez okulary czerwono-niebieskie – obraz widzimy stereoskopowo.
Jeżeli dziecko już wie czego chce, wtedy proponujemy wybrać w zależności od możliwości finansowych jeden z oferowanych przez naszą firmę modeli mikroskopu.
9. Chcę oglądać bakterie, jaki mikroskop wybrać?
Bakterie ( łac. Bacteriae, od gr. bakterion – „pałeczka”) mają najczęściej kształt kulisty, w formie pałeczki lub skręconej nitki (krętki). Ich wielkość to około 0,5µm-5µm.
Największa bakteria Thiomargarita namibiensis ma długosć do 1mm.
Do oglądania bakterii najlepiej nadają się mikroskopy o powiększeniu 1000x i więcej. http://www.uwm.edu.pl/wnz/v3/fck_files/file/mikrobiologia/MZ-TZrokII-cw2.pdf
10. Chcę oglądać wirusy, jaki mikroskop wybrać?
Ze względu na wielkość wirusów (rozmiary 20nm-300nm; łac. virus – trucizna, jad) nie zobaczymy ich pod mikroskopem optycznym.
Do tego celu nadaje się tylko mikroskop elektronowy.
Pod mikroskopem optycznym możemy jedynie oglądać efekty działania wirusów.
11. Jakie są podstawowe moduły mikroskopu?
Mikroskop składa się z następujących elementów:
Podstawa z wbudowanym oświetlaczem, statyw z wbudowanym modułem regulacji ruchu mikro i makro stolika przedmiotowego, stolik przedmiotowy, moduł kondensora z przysłoną aperturową, głowica rewolwerowa (3,4,5 gniazdowa) z obiektywami (obiektywy o standardowych powiększeniach 4x, 10x, 40x oraz 100x), nasadka okularowa – monokularowa z jednym okularem, binokularowa z dwoma okularami, trinokularowa z dwoma okularami oraz wyjściem do mocowania przy pomocy pierścieni pośrednich specjalnej kamery mikroskopowej lub aparatu fotograficznego. Kamerę mikroskopową można również umieszczać w tubusie okularu po uprzednim jego wyjęciu.
12. Jakie są podstawowe parametry mikroskopów?
Podstawowym parametrem mikroskopów jest zakres uzyskiwanych użytecznych powiększeń, rodzaj obiektywów (achromaty, apochromaty, planachromaty, planapochromaty), pole widzenia okularów (w biologicznych standardowo – 18mm), zakres ruchu stolika krzyżowego, podziałka pokrętła ruchu drobnego.
13. Jak ustalić powiększenie mikroskopu?
Powiększenie mikroskopu jest iloczynem powiększenia obiektywu oraz okularu użytego do obserwacji. Jeśli prowadzimy obserwacje przy użyciu obiektywu o powiększeniu 4x oraz okulary o powiększeniu 10x całkowite powiększenie wynosi 4×10=40x. Niektóre mikroskopy mają układy powiększające w nasadce binokularowej.
14. Jak prawidłowo ustawić obraz w mikroskopie?
Jeżeli prowadzimy obserwacje przez głowicę binokularową (dwa okulary), to należy dopasować rozstaw okularów do rozstawu źrenic obserwatora. Widzimy wtedy jeden obraz.
15. Jak ustawić odpowiedni rozstaw okularów w mikroskopie?
W celu ustawienia odpowiedniego rozstawu okularów uchwyć prawy i lewy tubus okularowy, a następnie rozsuwaj je jednocześnie obserwując obraz w okularach. Ustawienie jest dobrane wtedy, gdy widzimy jeden obraz kołowy.
16. Jak prawidłowo oświetlić preparat?
W celu oświetlenia preparatu można wykorzystać światło naturalne lub sztuczne. Oświetlenie światłem naturalnym jest możliwe tylko w przypadku, gdy jest jego wystarczająca ilość oraz mikroskop jest wyposażony w specjalne lusterko pozwalające na skierowanie strumienia światła na przysłonę aperturową, która znajduje się pod stolikiem przedmiotowym.
Oświetlenie sztuczne wykorzystujemy, gdy nie ma wystarczającej ilości światła naturalnego.
Oświetlacz halogenowy lub oświetlacz z diodą LED (starsze mikroskopy miały tradycyjną żarówkę) najczęściej wbudowany jest w podstawę lub statyw mikroskopu.
Mamy dwa systemy oświetlenia:
‘System krytyczny’
Źródło światła jest odwzorowane przez kondensor w płaszczyźnie przedmiotowej obiektywu.
Aby preparat mikroskopowy był jednakowo oświetlony źródło światła musi być rozciągłe i jednorodne.
‘System Koehlera’ (oświetlenie wg zasady Koehlera)
Kolektor odwzorowuje źródło światła w płaszczyźnie przysłony aperturowej (irysowej) kondensora, znajdującej się w ognisku przedmiotowym kondensora. Na płaszczyznę przedmiotową (umiejscowienie preparatu mikroskopowego) obiektywu rzutuje się tylko obraz przysłony polowej. Otrzymujemy wiązkę światła padająca prostopadle do powierzchni preparatu.
Światło rozproszone eliminuje się poprzez ustawienie średnicy przysłony polowej tak by nie była większa od pola widzenia mikroskopu.
17. Jak prawidłowo ustawić ostrość obrazu?
Większość mikroskopów posiada dwustopniowy sposób ustawiania ostrości.
Podstawowa regulacja jest przeprowadzana za pośrednictwem śruby makrometrycznej (pokrętło ruchu zgrubnego) natomiast śruba mikrometryczna służy do precyzyjnego ustawienia ostrego obrazu, zwłaszcza przy obserwacji pod dużym powiększeniem obiektywu.
Zaczynając obserwację mikroskopową należy rozpocząć ustawianie ostrości od najmniejszego powiększenia obiektywu 4x. Po uzyskaniu ostrego obrazu możemy przekręcić głowicę rewolwerową z obiektywami na pozycję z obiektywem o większym powiększeniu. W przypadku obserwacji pod obiektywem o powiększeniu 100x należy pamiętać o zastosowaniu olejku immersyjnego pomiędzy soczewką czołową obiektywu a szkiełkiem nakrywkowym preparatu. Po zakończeniu obserwacji należy wyczyścić obiektyw aby olejek immersyjny nie pozostawał na obiektywie. Gdy po obserwacji pod powiększeniem 100x chcemy powrócić do obserwacji preparatu pod obiektywem o powiększeniu 40x należy zmienić preparat lub wytrzeć szkiełko nakrywkowe z olejku immersyjnego.
