Zawsze kiedy zachodzi potrzeba nabycia lornetki do obserwacji rodzi się pytanie, która lornetka będzie dla mnie najbardziej odpowiednia, i tu nie ma prostej jednoznacznej odpowiedzi, bo lornetki różnią się w wielu kwestiach i parametrach, które po kolei opiszemy.
Wymieńmy podstawowe parametry. Podstawą funkcjonowania lornetki jest obiektyw, który bierze największy udział w tworzeniu obrazu. Im obiektyw będzie posiadał większą średnicę, tym jaśniejszy uzyskamy obraz. Sama wielkość obiektywu ma też wpływ na rozdzielczość i plastykę obrazu. Kolejnym bardzo ważnym elementem w lornetce są okulary, które przekazują obraz z obiektywu wprost do naszych oczu. To dzięki nim w lornetce uzyskuje się odpowiednie powiększenia. Okulary w znacznej mierze odpowiadają za korekcję i jakość dawanych obrazów.
Przez odpowiednie konstrukcje okularów, koryguje się takie wady jak: aberrację; dystorsję; astygmatyzm. Trzecim elementem w jaki są wyposażone lornetki są pryzmaty. Współczesne lornetki, choć nie jest to regułą, najczęściej wyposaża się w układ pryzmatów, który ma na celu właściwe zorientowanie obrazu odwróconego do góry nogami przez obiektyw. Najczęściej spotykany układ pryzmatów to układ porro-pryzmatyczny – prosta i wydajna konstrukcja, oraz coraz częściej stosowany bardziej złożony układ dacho-pryzmatyczny, wpływający na większą kompaktowość układu optycznego bez zmian jego parametrów. Lornetki np. teatralne czy proste lornetki dla dzieci posiadają zamiast pryzmatów soczewki rozpraszające światło. Tak jak lornetki z pryzmatami dają nieodwrócony obraz, ale oferują wąskie pole widzenia oraz duże nieostrości brzegowe.
Jak rozpoznać parametry lornetki. Producenci umieszczają na korpusach lornetek najistotniejsze informacje dotyczące parametrów lornetki, a są to: krotność, czyli zbliżenie, oraz wielkość obiektywu. Dodatkowo, umieszcza się informację o szerokości pola widzenia podanej w stopniach lub jako odcinka w metrach widocznego w lornetce na dystansie 1 kilometra. Często też umieszcza się informację o wodoszczelności lornetki, rodzajach zastosowanych pryzmatów oraz, rzadziej, gatunków zastosowanych warstw anty odblaskowych / anty refleksyjnych.
Jako przykład weźmy lornetkę Delta Optical Entry 10×50:
DeltaOptical – nazwa marki
Entry – nazwa modelu
10x – jest to krotność zbliżenia tej lornetki
50 – oznacza średnicę obiektywu w milimetrach.
Water – Resistant – oznacza wodoszczelność produktu
MC – rodzaj zastosowanych warstw antyodblaskowych, w tym przypadku wielowarstwowe
Bak4 – rodzaj pryzmatów, w tym przypadku są to pryzmaty o dużej transmisji światła
FOV – jest to skrót od ang. Field of view – szerokość pola widzenia lornetki.
Przy wyborze lornetki warto odpowiedzieć sobie na najistotniejsze pytanie, czyli do czego taka lornetka będzie służyć, jakiej klasy ma być to lornetka oraz jaka nam będzie odpowiadać jej wielkość i masa. W przypadku lornetek najczęściej wybieranych przez początkujących do ogólnych obserwacji przyrodniczych warto zwrócić uwagę na gabaryty oraz powiększenie. Z reguły najbardziej użyteczne są lornetki z powiększeniem 7, 8 lub 10 krotnym i o obiektywach o średnicy od 30 do 60 mm.
Do ogólnych obserwacji amatorsko – przyrodniczych najpopularniejsze modele to 7×50 oraz 10×50. Pasjonaci ornitologii z reguły wybierają mniejsze, poręczne lornetki często w z pryzmatami dacho-pryzmatycznymi, o parametrach 10×25; 8×40; 8×42; 10×40; 10×42 czasem 10×50, rzadziej 12×56. Ornitolodzy i amatorzy ornitologii bardziej niż jasność obrazu cenią sobie masę lornetki i kompaktową konstrukcję. Bardzo często starają się wybierać lornetki wodoszczelne, o wysokich walorach mechanicznych.
Pasjonaci astronomii najczęściej decydują się na lornetki o parametrach 10×50 i 15×70.
Często do przeglądu nieba decydują się na małe poręczne lornetki 7×35 czy 8×40, natomiast do konkretnych, szczegółowych obserwacji z pomocą statywu fotograficznego wybierają lornetki o parametrach 15×70, 20×80 a czasem i większych, takich jak 25×70 czy 25×100. Przy obserwacjach astronomicznych duże znaczenie ma ilość zebranego światła oraz dobrze skorygowane i szerokie pole widzenia lornetki, a wiec im większy obiektyw i lepsze pryzmaty/okulary, tym lepiej.
Dosyć specyficzną grupą są środowiska myśliwskie i żeglarskie, tutaj panuje żelazna zasada: lornetka powinna być bardzo wydajna w obserwacjach nocnych, czyli dawać jak najjaśniejsze obrazy. W przypadku lornetek żeglarskich stosowane jest jak najmniejsze powiększenie, aby obraz był stabilny na pływającej łodzi/statku i tu z reguły podstawową lornetką jest 7×50, przy czym ważne jest też, aby lornetki były całkowicie wodoszczelne, a nawet potrafiły unosić się po powierzchni wody.
Dla myśliwych minimalne powiększenie nie jest aż tak istotne jak u żeglarzy i choć często również stosują lornetki o parametrach 7×50, to zdecydowanie częściej decydują się na bardzo wydajne, jasne lornetki nocne o parametrach 8×56 czy 9×63, w których kluczową rolę odgrywa bardzo wysoka efektywność (transmisja światła) systemu optycznego oraz wodoodporność, która zapobiega zaparowaniu optyki od wewnątrz w warunkach wilgotnej nocy.
Na koniec pragniemy zwrócić uwagę na fakt, że mimo iż lornetki różnią się zasadniczo parametrami, to nawet najmniejsza lornetka z niedużym powiększeniem kilkukrotnie zwiększy możliwości obserwacji względem nieuzbrojonego oka.
