Listopadowe niebo to w stosunku do październikowego, w którym prawie cały miesiąc obowiązywał czas letni, to duża zmiana pod względem m.in. czasu zapadających wcześniej ciemności. Zmiana czasu na zimowy i szybko zachodzące Słońce przypomina nam, że zima coraz bliżej. Co więcej, poranne pobudki przy jeszcze ciemnym niebie nie należą do najciekawszych odczuć. Miłośnicy astronomii za to mogą się cieszyć długimi nocnymi obserwacjami, które mogą rozpocząć już przed godziną 18-tą i zakończyć nawet o 5-tej nad ranem.

Co i jak więc w listopadzie?

Słońce przebywa od 1 do 23 listopada w gwiazdozbiorze Skorpiona, wchodząc 22-go, o 17:08 w zodiakalny znak Strzelca. Od 23-go do 30-go natomiast Słońce znajduje się w gwiazdozbiorze Skorpiona, aby nocą z 30-go listopada na 1 grudnia znaleźć się w trzynastym gwiazdozbiorze, na którego tle przechodzi Słońce – Wężowniku.
Aktywność naszej dziennej gwiazdy w stosunku do października bardzo wzrosła i zdarzają się dni, w których wartość tzw. liczby Wolfa wynosi nawet 200. W każdym wiec dniu możemy obserwować na powierzchni przesuwające się plamy i grupy plam.

Księżyc z początkiem miesiąca znajduje się w pierwszej kwadrze (2-go, 17:38), następnie w pełni (10-go, 21:16), ostatniej kwadrze (18-go, 16:09) i nowiu (25-go, 7:10). Najdalej od Ziemi Księżyc znajdzie się 8-go o 14:19 (406 178 km), a najbliżej przed samym nowiem 24-go o 00:21 (359 693 km). W swojej miesięcznej wędrówce na tle gwiazd Księżyc spotka się 9-go o 16:19 z Jowiszem (4°52’) i 19-go o 6:11 z Marsem (7°08’).

Merkury, 14-go o 9:39 znajdzie się w maksymalnej elongacji wschodniej, będąc przy tym widoczny bezpośrednio po zachodzie Słońca. Wzajemne ustawienie planety pod ekliptyką skutecznie utrudni odnalezienie planety nad horyzontem. Z początkiem grudnia planeta znajdzie się bezpośrednio przed Słońcem, jednakże nie na tego tle.

Wenus od połowy listopada zacznie być widoczna na wieczornym niebie. Ze względu na swoją jasność –3,9 mag. będzie zdecydowanie łatwiejsza do odszukania niż Merkury. Z każdym dniem obserwacje planety będą coraz łatwiejsze.

Mars (od +1,1 do +0,8 mag.) znajduje się cały miesiąc w Lwie. 11-go nad ranem planeta znajdzie się w koniunkcji z najjaśniejszą gwiazda tego gwiazdozbioru Regulusem (1,3°). Do opozycji Marsa zostało jeszcze 4 miesiące, licząc od początku listopada. Obserwacje można prowadzić w drugiej części nocy, najlepiej nad ranem. Tarcza planety nie jest niestety wielka i wynosi zaledwie 6–7” kątowych.

Jowisz. Po opozycji planety, jaka miała miejsce 29-go października planeta w dalszym ciągu znajduje się w południowej części gwiazdozbioru Barana i jest widoczna całą noc. Jowisza rozróżnimy jako najjaśniejszą „gwiazdę” tego rejonu. Jak zawsze warte do obserwacji są 4 największe księżyce planety Io, Europa, Ganimedes i Kalisto.

Saturn odnajdziemy wyłącznie wczesnym rankiem, wschodzącego 2 godziny przed Słońcem. Planeta znajduje się w gwiazdozbiorze Panny jako obiekt o jasności +0,7 do +0,8 mag.

Uran góruje w listopadzie ok. godz. 20, a planetę odnajdziemy na wcześniej przygotowanej mapie w gwiazdozbiorze Ryb jako „gwiazdkę” o jasności +5,7 mag i średnicy kątowej niecałych 4”.

Neptuna odnajdziemy w gwiazdozbiorze Wodnika jako „gwiazdka” o jasności +7,9 mag i średnicy 2”. Górowanie Neptuna w listopadzie ma miejsce ok. godz. 18.00.

Planetoidy. W listopadzie opozycje mają planetoidy [31] Euphrosyne (3-go), [29] Amphitrite (5-go), [14] Irene (12-go), [30] Urania (13-go), [15] Eunomia (28-go).

Z komet podziwiać możemy w dalszym ciągu C/2009 P1 (Garradd). Kometa znajduje się ciągle w Herkulesie (+7 mag.) i widoczna jest w pierwszej części nocy.

ISS – Międzynarodowa Stacja Kosmiczna. Wieczorne przeloty będą trwać do 7-go listopada. Od 17-go rozpoczną się poranne przeloty ISS nad naszym krajem. Przeloty dla centralnej Polski (19°E, 52°N) możemy śledzić na heavens-above.com

Proponowane do obserwacji obiekty z katalogu Messiera – widoczne cały rok
– M39, M51, M52, M76, M81, M82, M97, M101, M102, M103, M106, M108

Proponowane do obserwacji obiekty katalogu Messiera na listopad
– M1, M33, M34, M35, M36, M37, M38, M42, M43, M45, M74, M77, M78, M79