Letnią porą Słońce daje o sobie znać przypiekając od rana do wieczora. Warto w tym czasie przyjrzeć się naszej gwieździe dokładniej obserwując pojawiające się na jej tarczy plamy słoneczne.
Obserwacja plam słonecznych, czy granulacji jest łatwa do przeprowadzenia niskim kosztem. Potrzebny jest jedynie filtr słoneczny wykonany z folii AstroSolar produkowanej przez Baadera oraz nieduży teleskop, luneta, czy np. lornetka.
Plama słoneczna sfotografowana z pomocą filtra słonecznego. Wizualnie obraz będzie podobny.
Zanim zabierzemy się za obserwacje należy zapoznać się z zasadami bezpieczeństwa. Słońce to bardzo silne źródło światła i skupione przez niezabezpieczony teleskop, czy lornetkę stanowi zagrożenie dla wzroku. Niewłaściwe obserwacje mogą skończyć się uszkodzeniem lub nawet utratą wzroku. Nigdy nie należy kierować niezabezpieczonych lornetek, lunet, teleskopów i innych podobnych urządzeń w kierunku Słońca. Należy stosować jedynie markowe filtry słoneczne i pewnie mocować je do teleskopu czy lornetki.
Takich filtrów nie należy stosować
Najprostszym przyrządem do obserwacji Słońca są okulary obserwacyjne. Świetnie sprawdzają się do obserwacji zaćmień Słońca. W sprzyjających warunkach można przez nie dostrzec także większe plamy słoneczne. Okularów tych nie wolno stosować do obserwacji z wykorzystaniem lornetek, czy teleskopów.
By dostrzec więcej szczegółów plam, czy granulację fotosfery Słońca potrzebujemy większej rozdzielczości. Możemy użyć zwykłego teleskopu, lunety obserwacyjnej, czy lornetki. Warunek konieczny to zainstalowanie na przodzie teleskopu filtra słonecznego z folii Baadera do obserwacji wizualnych zakrywającego całą aperturę/średnicę teleskopu:
Teleskop SCT 11″ bez i z filtrem słonecznym
Folia ta odbija 99.999% promieni Słonecznych pozwalając bezpiecznie obserwować Słońce. Najprościej kupić filtr w gotowej oprawie pasującej do naszego teleskopu (zastępuje przedni dekiel). Obecnie dostępne są filtry w oprawach: 76, 120 i 180 mm. Dla teleskopów o innych średnicach, lornetek, szukaczy, czy lunet możemy kupić arkusz folii i wykonać oprawę samemu. W tym celu można wykorzystać sztywną tekturę, puste tekturowe i plastikowe pojemniki o pasującej średnicy.
Wykonując oprawę własnoręcznie można zaoszczędzić trochę pieniędzy. Nie należy jednak „oszczędzać” na jakości wykonanej oprawy. Oprawiony filtr musi być stabilnie przymocowany do teleskopu, tak by sam nie mógł spaść w czasie obserwacji.
Filtr słoneczny oprawiony przez użytkownika
Jeżeli planujemy obserwować Słońce za pomocą lornetki to musimy zamocować filtry przed obiema soczewkami. Jeżeli używamy teleskopu to musimy także zwrócić uwagę na szukacz. Jeżeli nie planujemy go używać to albo go nie montujemy na teleskopie, albo pozostawiamy z założonymi zaślepkami. Można także oprawić go folią i wykorzystać do ustawienia teleskopu.
W sieci jest sporo instrukcji wykonania własnych opraw. Nexstarsite.com prezentuje oprawę na teleskop oraz pomysłową oprawę na lornetkę. Astroamatorzy potrafią wykorzystać nawet pojemniki po kawie (zapewne zużytej w czasie długich nocnych obserwacji).
Tak wyglądają gotowe oprawy Oriona dla lornetek
A tak wersja własnoręcznie stworzona przez pasjonata.
Po zamocowaniu filtra możemy przystąpić do obserwacji, które nie różnią się niczym od np. obserwacji nocnego nieba. Utrudnieniem mogą być turbulencje powietrza rozmywające obraz. W ciągu dnia są nie do uniknięcia. Można próbować obserwować Słońce rano, wieczorem, lub też stosować dodatkowe filtry, jak np. Solar Continuum. Filtr ten wkręcamy w okular, czy nos kamerki. Z światła przepuszczanego przez filtr słoneczny wycina on wąskie zielone pasmo, które jest mniej podane na zły seeing. Filtr ten też dodatkowo przyciemnia obraz kontrastując go. Ułatwia to obserwację granulacji jak i plam na powierzchni fotosfery Słońca (obraz uzyskiwany z samym filtrem słonecznym jest bardzo jasny).
Baader Solar Continuum w połączeniu z folią słoneczną usprawnia obserwacje Słońca. Sam filtr może także służyć do obserwacji Księżyca i jasnych planet – przyciemniając zbyt jasny dla naszego oka obraz.
Możemy także fotografować Słońce zastępując okular kamerką, czy lustrzanką. Jeżeli chcesz sfotografować całą tarczę za pomocą samej lustrzanki z obiektywem to musisz zamocować na obiektywie filtr słoneczny. Fotografia Słońca jest dość trudna ze względu na wspomniane turbulencje. Duża jasność Słońca pozwala stosować bardzo krótkie ekspozycje, ale nawet to nie pomoże na bardzo złe warunku. Ważne by się nie poddawać 😉
W handlu dostępna jest także fotograficzna folia słoneczna oznaczona symbolem ND 3.8. Przepuszcza ona 16 razy więcej światła i służy wyłącznie do fotografii – nie wolno stosować jej do obserwacji wizualnych. Tak jasną folię można stosować jeżeli planujemy fotografowanie Słońca w dużej rozdzielczości (z ciemną światłosiłą teleskopu).
Autor: Piotr Maliński
